پیوند گردشگری و توسعه اقتصادی، فراتر از آمارها
وقتی از توسعه اقتصادی صحبت میکنیم، بیشتر ذهنها به سمت شاخصهای کلان مثل تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ اشتغال یا سرمایهگذاری خارجی میرود. اما پژوهشی علمی با عنوان Modeling the link between tourism and economic development که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد، نشان داد که گردشگری نقش بسیار عمیقتر و چندبعدی در رشد اقتصادی ایفا میکند. این تحقیق با بررسی دادههای ۱۲۳ کشور، تلاش کرده است تا رابطه مستقیم و غیرمستقیم میان گردشگری و اقتصاد بومی را مدلسازی کند و نشان دهد که سفر و تجربه گردشگری چگونه میتواند مسیر توسعه پایدار را هموار سازد.
چرا گردشگری فراتر از یک صنعت خدماتی است؟
گردشگری معمولاً بهعنوان یک صنعت خدماتی شناخته میشود؛ اما یافتههای این مقاله نشان میدهد که این صنعت فراتر از یک بخش اقتصادی ساده است. وقتی یک گردشگر وارد کشوری میشود، تنها هزینه اقامت در هتل یا غذا در رستوران را نمیپردازد. او با هر خرید سوغات، با هر سفر کوتاه درونشهری و با هر بازدید از یک موزه یا رویداد فرهنگی، به اقتصاد محلی کمک میکند.
پژوهش نشان داد که گردشگری بهطور غیرمستقیم باعث رشد صنایعی مثل کشاورزی، صنایع دستی و حملونقل میشود. کشاورزی محلی تقویت میشود چون رستورانها و هتلها نیاز بیشتری به مواد اولیه دارند. صنایع دستی رونق میگیرد چون گردشگران به دنبال خرید یادگاریهای اصیل هستند. حتی بخش ساختوساز از گردشگری تأثیر میگیرد، زیرا نیاز به اقامتگاههای بیشتر و زیرساختهای بهتر ایجاد میشود.
یافتههای کلیدی تحقیق
بر اساس مدلهای آماری این مقاله، کشورهایی که سرمایهگذاری بیشتری روی گردشگری پایدار انجام دادهاند، رشد اقتصادی متوازنتری را تجربه کردهاند. در مقابل، کشورهایی که تنها به جذب تعداد بالای گردشگران بدون توجه به کیفیت تجربه یا زیرساختهای پایدار پرداختهاند، در بلندمدت آسیبپذیرتر شدهاند.
یکی دیگر از یافتههای مهم پژوهش، هشدار نسبت به وابستگی بیش از حد به گردشگری است. مثال بارز آن همهگیری کرونا بود که نشان داد اگر یک کشور تنها بر گردشگری تکیه کند، در بحرانهای جهانی اقتصادش دچار فروپاشی میشود. بنابراین توصیه پژوهشگران این است که گردشگری باید در کنار سایر بخشهای اقتصادی حرکت کند و بهعنوان بخشی از یک راهبرد توسعه پایدار و متنوع در نظر گرفته شود.
تأثیر گردشگری بر اقتصاد بومی
این مقاله بهطور ویژه بر نقش گردشگری در تقویت اقتصاد محلی تأکید دارد. وقتی گردشگر به یک منطقه سفر میکند:
- مشاغل کوچک خانوادگی مثل بومگردیها و کافههای محلی رونق میگیرند.
- زنان و جوانان فرصتهای تازهای برای کارآفرینی پیدا میکنند.
- گردشگر با خرید محصولات محلی و شرکت در رویدادهای فرهنگی، سرمایه را مستقیم وارد جامعه میکند.
این چرخه به مرور زمان باعث کاهش مهاجرت به شهرها، حفظ فرهنگ بومی و ایجاد درآمد پایدار برای خانوادهها میشود.
چالشها و راهکارها
گرچه گردشگری ظرفیت عظیمی برای توسعه اقتصادی دارد، اما مقاله تأکید میکند که این روند بدون مدیریت هوشمندانه میتواند به مشکلاتی منجر شود. برای مثال:
- رشد بیرویه گردشگری میتواند منابع طبیعی و محیط زیست را تحت فشار قرار دهد.
- تمرکز بیش از حد بر جذب گردشگر خارجی ممکن است باعث غفلت از نیازهای جامعه محلی شود.
- نبود سیاستهای حمایتی میتواند موجب شود که تنها شرکتهای بزرگ سود ببرند و سهمی به مردم محلی نرسد.
راهکار پیشنهادی مقاله، تمرکز بر گردشگری پایدار و جامعهمحور است. یعنی دولتها باید نقش پشتیبان داشته باشند و مدیریت اصلی در دست جوامع محلی باشد. همچنین، آموزش و توانمندسازی مردم برای ورود به زنجیره گردشگری اهمیت بالایی دارد.
گردشگری بهعنوان موتور توسعه پایدار
یکی از نکات جالب مقاله این است که گردشگری نهتنها بر شاخصهای اقتصادی اثر میگذارد، بلکه پیامدهای اجتماعی و فرهنگی هم دارد. وقتی گردشگری در خدمت توسعه پایدار قرار میگیرد، جامعه محلی انگیزه بیشتری برای حفظ سنتها و محیطزیست پیدا میکند. این امر به نوبه خود تجربهای اصیلتر برای گردشگران رقم میزند و باعث بازگشت دوباره آنها میشود.
به عبارت دیگر، گردشگری یک چرخه مثبت ایجاد میکند: تجربههای اصیل → جذب بیشتر گردشگر → افزایش درآمد بومی → انگیزه بیشتر برای حفاظت از منابع → تجربههای اصیلتر.
نتیجهگیری
مقاله Modeling the link between tourism and economic development ثابت میکند که گردشگری فراتر از یک فعالیت تفریحی است؛ این صنعت بهعنوان یکی از ستونهای اصلی توسعه اقتصادی عمل میکند. اما کلید موفقیت در این مسیر، نگاه بلندمدت و پایدار است. گردشگری زمانی میتواند موتور محرک اقتصاد بومی باشد که با سیاستهای هوشمندانه، آموزش جوامع محلی و مدیریت مسئولانه همراه شود. در غیر این صورت، این ظرفیت عظیم به جای فرصت، میتواند به تهدیدی برای آینده اقتصاد و محیطزیست تبدیل شود.